Næring og vellíðan (Síða 4)

Maríuþistill hefur verið ræktaður bæði sem matjurt og skrautjurt. Evrópumenn hafa notað maríuþistil í meira en tvö þúsund ár sem lyf gegn lifrarkvillum, meltingartruflunum, miklum tíðablæðingum og margvíslegum öðrum kvillum.

Lýsi (lifrarlýsi) er olía unnin úr lifur fiska, einkum þorsks, en einnig ufsa og lúðu. Lýsi er auðugt að A- og D-vítamínum og inniheldur tiltölulega lítið af mettuðum fitusýrum og mikið af fjölómettuðum fitusýrum sem eru taldar veita vörn gegn hjarta- og æðasjúkdómum. 

Lesitín er náttúrlegt efnasamband sem finnst í öllum lífverum. Það er fituefni sem myndast í lifrarfrumum, en er einnig í heila og öðrum vefjum.

Lakkrís er kjarni sem er unninn úr sætum, þurrkuðum rótum og jarðstöngli ýmissa afbrigða af lakkrísplöntunni,  Glycyrrhiza glabra, sem vex villt í heittempruðu loftslagi.

Kvöldvorrós er stór, fínleg blómplanta af ættkvísl næturljósa og vex villt í austanverðri Norður-Ameríku. Plantan er ræktuð í mörgum heimshlutum og er olían úr fræinu seld sem fæðubótarefni eða sem innihaldsefni í sérstökum matvælum í yfir þrjátíu löndum.

Kamilla er einær jurt sem líkist baldursbrá. Hún ber gul blóm og hefur sérstakan ilm. Blómin eru þurrkuð áður en þau eru notuð til lækninga. 

Þetta rokgjarna, arómatíska efni er unnið með gufueimingu úr viði hins hávaxna, blómstrandi kamfórutrés ( Cinnamomum camphora) sem er upprunnið í Asíu. Kamfóra er gjarnan notuð í olíu.

Hvítlauksplantan  Allium sativum, sem kallast líka hvítlaukur, er alþekkt matar- og lækningajurt og laukurinn er sá hluti plöntunnar sem er notaður.

Gúarana er þurrkað hlaup unnið úr fræjum sígrænna klifurrunna sem vaxa villtir á Amasónsvæðinu.
Margir útbúa heitan kaffíndrykk úr hlaupinu sem hefur sömu örvandi áhrif og gegnir sama félagslega hlutverkinu og te og kaffi í öðrum menningarsamfélögum í heiminum.

Grænt te er drykkur lagaður úr þurrkuðum og gufusoðnum, grænum laufblöðum terunnans. Flestir nota grænt te sem mildan, örvandi drykk á sama hátt og aðrir nota svart te og kaffi.

Glitbrá er lágvaxinn, fjölær runni sem vex villtur í suðvestanverðri Evrópu og víðar í tempraða beltinu, en barst með landnemum til Norður-Ameríku sem ræktuðu hann til skrauts og til lækninga. Einkum notuð til að koma í veg fyrir mígreni.

Ginseng er lágvaxin, fjölær jurt og þykir einstaklega erfið í ræktun. Í hefðbundnum, kínverskum lækningum er ginseng talið heilsubætandi, sefandi og hjartastyrkjandi og jurtin er talin auka vessaframleiðslu líkamans. 

Freyspálmi er runnvaxin pálmategund sem vex villt í sendnum jarðvegi víða í suðaustanverðum Bandaríkjunum og á vissum svæðum við Miðjarðarhafið. Freyspálmi er talinn vinna gegn aukinni þörf til þvagláta, einkum að nóttu til, og öðrum einkennum sem tengjast stækkun og bólgu í blöðruhálskirtli.

Þrátt fyrir nafnið eru fjallagrös flétta - þörungur og sveppur í samlífi - ekki grös. Fjallagrös hafa lengi verið notuð við hósta, nefstíflu og slímrennsli og til að sefa óróleika í maga.

Engiferjurtin er fjölær og vex villt í suðaustanverðri Asíu og er ræktuð á öðrum hitabeltissvæðum, svo sem á Jamaíku. Jarðstöngullinn er sætur og bragðmikill og því mikils metinn bæði sem krydd í matreiðslu og til lækninga.

Alþýðulæknar staðhæfa að með því að neyta drottningarhunangs geti fólk öðlast sömu eiginleika og býflugnadrottningarnar: aukna líkamsstærð, meiri frjósemi og lengri ævi.

Býþéttir er rauðbrúnt, harpeiskennt efni sem býflugur vinna úr brumi aspar- og barrtrjáa. Býþéttir hefur einkar þægilega angan og sótthreinsandi og staðdeyfandi eiginleikar efnisins hafa verið kunnir frá örófi alda.

Notkun náttúrulyfja, náttúruvara og fæðubótarefna til sjálfslækninga, forvarna gegn sjúkdómum og til að bæta útlit nýtur aukinna vinsælda hérlendis. Með aukinni neyslu þessara vara er talið að tilfellum fjölgi þar sem rekja megi orsakir aukaverkana og milliverkana til þeirra.

Asídófílus, sem á íslensku getur kallast sýrukær, er gagnlegur gerill (baktería) sem lifir í mannslíkamanum undir eðlilegum kringumstæðum.
Gerillinn er tekinn í því skyni að stuðla að heilbrigði meltingarvegar og til að koma á jafnvægi í gerlaflóru legganga og smáþarma eftir sýklalyfjakúr.

Arnika er þurrkaðar blómkörfur fjallagullblóms (einnig nefnt sólarljómi) eða annarra tegunda af ættkvísl sólarblóma, en til hennar heyra fjölærar plöntur sem bera skærgul blóm sem minna á baldursbrá. Arnika er notuð m.a. til að hemja bólgu og draga úr sársauka.