A-vítamín er eitt af grunnnæringarefnum líkamans og gegnir fjölmörgum lykilhlutverkum í heilsu okkar. Það er fituleysanlegt vítamín sem finnst bæði í dýraafurðum og jurtaríkinu, og er ómissandi fyrir eðlilega starfsemi frumna, vöxt og þroska. Hlutverk A-vítamíns í líkamanum eru:
A-vítamín er sérstaklega þekkt fyrir mikilvægi sitt í sjónkerfinu. Það stuðlar að heilbrigðum sjónhimnum og hjálpar augunum að laga sig að birtuskiptum. Skortur getur valdið þurrum augum, skertri nætursjón og í alvarlegum tilfellum sjónskerðingu.
Vítamínið styður eðlilega endurnýjun húðfrumna og hjálpar til við að viðhalda heilbrigðri húð, hári og nöglum. Einnig styrkir það slímhúðir í öndunarvegi, meltingarvegi og þvagfærum.
A-vítamín er mikilvægt fyrir varnir líkamans. Það styður virkni hvítra blóðkorna, sem eru lykilatriði í að berjast gegn sýkingum.
Það tekur þátt í framleiðslu og þroskun frumna og gegnir líklega sérstökum hlutverkum í fósturþroska og eðlilegum beinvexti.
Hvar finnst A-vítamín?
A-vítamín finnst í tveimur meginformum:
1. Retínól – virkt A-vítamín úr dýraríkinu. Það finnst í:
- Lifur og lifrarmjöli
- Feitri mjólk og mjólkurvörum
- Eggjarauðu
- Fiskilýsi
2. Beta-karótín – forveri A-vítamíns úr jurtaríkinu Líkaminn breytir beta-karótíni í A-vítamín eftir þörfum. Það finnst í:
- Gulrótum
- Sætum kartöflum
- Graskeri
- Spínati og öðrum dökkgrænum grænmetum
- Papriku og mangó
Hverjir gætu þurft meira A-vítamín?
- Fólk með takmarkað mataræði eða skerta frásogshæfni
- Eldra fólk með minnkaðan næringarframboð
- Þeir sem borða lítið af ávöxtum og grænmeti
- Einstaklingar með ákveðna meltingarsjúkdóma (t.d. celiac eða Crohn’s)
Skortur á A-vítamíni – einkenni
Skortur er sjaldgæfur á Vesturlöndum en getur valdið:
- Nætursjónarskerðingu
- Þurrum augum og húð
- Aukinni sýkingartíðni
- Truflun á vexti og þroska
Ofneysla – varúð
A-vítamín er fituleysanlegt og safnast upp í líkamanum. Mikið magn úr fæðubótarefnum getur valdið höfuðverk, ógleði, húðþurrki og í alvarlegum tilfellum lifrarskemmdum. Þess vegna er mikilvægt að fylgja ráðlögðum dagskammti og ráðfæra sig við heilbrigðisstarfsfólk ef notkun er óviss.
Beta-karótín er hins vegar minna hættulegt þar sem líkaminn breytir því bara í A-vítamín eftir þörfum.
