Hvað er þvagsýrugigt?
Þvagsýrugigt er gigtarsjúkdómur sem orsakast af því að þvagsýrukristallar falla út í liði og valda þar bólgu, og þá oftast í einum lið í einu. Þvagsýra myndast við niðurbrot á RNA og DNA kjarnasýrum í líkamanum og hjá heilbrigðum einstaklingum losar líkaminn sig við niðurbrotsefni þvagsýru með þvagi. Hjá þeim einstaklingum sem hafa þvagsýrugigt þá safnast þvagsýra fyrir í blóðinu og verði uppsöfnun þar of mikil þá geta þvagsýrukristallar fallið út í liði.
Hverjir fá þvagsýrugigt?
Þvagsýrugigt getur átt sér margar orsakir. Þvagsýra er lífrænt efnasamband, sem myndast í líkamanum við niðurbrot púrins, sem er í flokki niturbasa t.d. Adenins og Guanins sem er meginuppistaða erfðaefnisins DNA og RNA og eru í öllum frumum. Púrín er því í miklu magni í kjötmeti, þar sem það samanstendur af mörgum frumum. Segja má, að þvagsýrugigt sé efnaskiptasjúkdómur sem einkennist af því að of mikið magn þvagsýru safnast fyrir í líkamanum. Tilhneigingin til að framleiða of mikið eða útskilja of lítið af þvagsýru er arfgeng. Að auki geta umhverfisþættir eins og ofát og ofdrykkja aukið magn þvagsýru í líkamanum, og sama gegnir um viss lyf, t.d. þvagræsilyf sem notuð eru gegn hjartabilun og háum blóðþrýstingi. Þvagsýra getur myndað kristalla í liðamótum og næsta umhverfi þeirra, og einnig stundum í öðrum líkamshlutum, t.d. í brjóski á eyrunum og í húð sérstaklega á fingrum og tám.
Hver eru einkenni þvagsýrugigtar?
- Skyndilegir og miklir verkir – Oftast í stórutá en geta komið í aðra liði (ökklalið, hné, úlnlið).
- Bólga og roði – Liðurinn verður heitur, rauður og mjög aumur.
- Minnkuð hreyfigeta – Sársauki og bólga gera hreyfingu erfiða.
- Endurtekin köst – Einkennin koma í köstum sem geta varað í nokkra daga eða vikur.
- Kristallaútfellingar – Í langvarandi tilfellum geta þvagsýrukristallar safnast saman í húð (tófusar)
Ef þú hefur þessi einkenni er gott að leita til læknis til greiningar og meðferðar.
Hvernig fer greining á þvagsýrugigt fram?
Auðvelt er að mæla þvagsýru í líkamanum með blóðprufu, og á sama hátt má meta árangur meðferðar við þvagsýrugigt. Með blóðprufum má einnig sýna, að vissir heilbrigðir einstaklingar, einkum nánir ættingjar þvagsýrugigtarsjúklinga, ganga árum saman jafnvel ævilangt með ofurmagn þvagsýru í líkamanum án þess að vita af því og án þess að fá þvagsýrugigtarkast.
Hver er meðferð við þvagsýrugigt?
- Lyf við bráðum köstum – Bólgueyðandi lyf (NSAIDs), colchicine eða sterar draga úr verk og bólgu.
- Forvarnarlyf – Allópúrínól eða febúxóstat lækka þvagsýru í blóði til að koma í veg fyrir endurtekin köst.
- Breytt mataræði – Draga úr neyslu á purínríkum mat (t.d. rauðu kjöti, skelfiski) og áfengi.
- Aukin vatnsdrykkja – Hjálpar líkamanum að losa þvagsýru og minnkar hættu á nýrnasteinum.
- Líkamsþyngdarstjórnun – Að viðhalda heilbrigðri líkamsþyngd getur minnkað tíðni kasta.
Ef þú hefur þvagsýrugigt er mikilvægt að fylgja meðferðaráætlun og ráðfæra sig við lækni.
Til lengri tíma – hvernig á að koma í veg fyrir köst?
- Taka forvarnarlyf – Lyf eins og allópúrínól eða febúxóstat lækka þvagsýru í blóði.
- Halda heilbrigðu mataræði – Draga úr neyslu á purínríkum mat (t.d. rauðu kjöti, skelfiski) og sykruðum drykkjum.
- Drekka nægt vatn – Hjálpar líkamanum að losa þvagsýru og minnkar hættu á nýrnasteinum.
- Forðast áfengi, sérstaklega bjór – Getur aukið magn þvagsýru í blóði.
Halda jafnvægi á líkamsþyngd – Offita getur aukið hættu á köstum.
Regluleg lyfjanotkun og heilbrigður lífsstíll eru lykilatriði í forvörnum gegn köstum.
Um Gigtarfélag Íslands
Gigtarfélag Íslands eru félagasamtök sem starfa í þágu gigtarsjúklinga og aðstandenda þeirra.
Með því að gerast félagi í Gigtarfélagi Íslands færð þú aðgang að fjölbreyttri þjónustu; líkamsrækt og þjálfun, félagsstarfi og fróðleik. Vefsíða samtakanna er www.gigt.is. Síminn er 530 3600 og netfang: gigt@gigt.is
