Vefjagigt er langvinnur verkjasjúkdómur sem einkennist af útbreiddum verkjum í vöðvum, liðböndum og sinum. Sjúkdómurinn tengist einnig þreytu, svefntruflunum, stirðleika og einbeitingarerfiðleikum (heilaþoku). Orsakir eru ekki fullkomlega þekktar, en talið er að truflun í sársaukaskynjun og streita geti haft áhrif. Vefjagigt er ekki bólgusjúkdómur og veldur ekki skemmdum á liðum eða vefjum.
Hverjir fá vefjagigt?
Vefjagigt er langvinnur verkjasjúkdómur sem veldur útbreiddum verkjum, þreytu, svefntruflunum og viðkvæmni í líkamanum. Hún kemur oftast fram hjá konum, fólki á aldrinum 20-50 ára og þeim sem hafa fjölskyldusögu, langvarandi streitu, áföll eða aðra langvinna sjúkdóma eins og gigt. Svefnleysi og andlegt álag geta versnað einkenni. Þótt vefjagigt sé ekki hættuleg getur hún verið mjög hamlandi, en með réttri meðferð, hreyfingu og streitustjórnun má bæta lífsgæði.
Hver eru einkenni vefjagigtar?
Einkenni vefjagigtar eru fjölbreytt og geta verið mismunandi milli einstaklinga.
Algengustu einkennin eru:
- Útbreiddir verkir – Viðvarandi verkir í vöðvum, liðamótum og mjúkvefjum, oft með eymslapunktum (trigger points).
- Þreyta og orkuleysi – Jafnvel eftir nægan svefn líður fólki oft eins og það sé örmagna.
- Svefntruflanir – Erfitt að sofna, grunnur svefn og upplifa að hvílast ekki þrátt fyrir að sofa
- Heilaþoka („fibro fog“) – Einbeitingarerfiðleikar, gleymska og skert minni.
- Höfuðverkir og mígreni
- Stirðleiki í líkamanum – Sérstaklega á morgnana eða eftir langa kyrrstöðu.
- Meltingarvandamál – Uppþemba og verkir í maga.
- Aukið sársaukanæmi og viðkvæmni fyrir snertingu, hávaða og birtu.
- Dofi og náladofi – Í höndum, fótum og andliti.
- Kvíði og þunglyndi – Getur fylgt vegna langvarandi verkja og áhrifanna á lífsgæði.
Einkenni geta versnað við álag, streitu, veðrabreytingar eða svefnleysi en einnig batnað með réttri meðferð, hreyfingu og streitustjórnun.
Þú ættir að leita til læknis ef þú finnur fyrir útbreiddum verkjum, þreytu og öðrum einkennum vefjagigtar sem hafa áhrif á daglegt líf og vara í nokkra mánuði.
Leitaðu til læknis ef:
- Verkirnir eru stöðugir eða versna og hafa áhrif á hreyfigetu.
- Þreyta og svefntruflanir skerða lífsgæði þín.
- Þú upplifir heilaþoku, stirðleika eða meltingarvandamál samhliða verkjum.
- Einkenni hafa áhrif á vinnu, fjölskyldulíf eða daglegar athafnir.
- Þú hefur áhyggjur af því að um annan sjúkdóm sé að ræða.
- Læknirinn getur útilokað aðra sjúkdóma, greint vefjagigt og hjálpað þér að finna rétta meðferð.
Hvernig fer greininga á vefjagigt fram?
Greining á vefjagigt byggist á einkennum og útilokun annarra sjúkdóma, þar sem engin ein blóðprufa eða röntgenrannsókn getur staðfest sjúkdóminn.
Greiningarferlið:
- Læknisviðtal – Læknir metur sögu einkenna, verkjamynstur og áhrif á daglegt líf.
- Skoðun á verkjasvæðum – Þrýstipunktar (eymslasvæði) eru athuguð.
- Einkennaskorun – Útbreiddir verkir í minnst 3 líkamssvæðum í 3+ mánuði.
- Blóðprufur og aðrar rannsóknir – Til að útiloka aðra sjúkdóma eins og gigt eða skjaldkirtilsvanda.
Greiningin er oft gerð af heimilislækni eða gigtarlækni, en meðferðin felst í hreyfingu, lyfjum, verkjastjórnun og lífsstílsbreytingum.
Lyf við vefjagigt
Engin lyf lækna vefjagigt, en ákveðin lyf geta dregið úr verkjum, bætt svefn og minnkað einkenni.
Algeng lyf við vefjagigt:
- Verkjalyf – Paracetamól eða bólgueyðandi lyf (NSAID) hjálpa sumum, en oft takmörkuð áhrif.
- Taugaverkjalyf – Pregabalín (Lyrica) og gabapentín draga úr taugaverkjum.
- Þunglyndislyf – Amitriptylín og duloxetín geta bætt svefn og dregið úr verkjum.
- Vöðvaslakandi lyf – Hjálpa við stirðleika og næturverki.
- Svefnlyf – Notuð ef svefntruflanir eru miklar, en með varúð.
Lyfjameðferð er oft hluti af heildrænni meðferð sem felur í sér hreyfingu, verkjastjórnun og streitustjórnun.
Hvað geta sjúklingar gert sjálfir?
Sjúklingar með vefjagigt geta gert margt til að draga úr einkennum og bæta lífsgæði.
Gagnleg ráð:
- Hreyfing – Létt hreyfing eins og sund, yoga eða göngur getur dregið úr verkjum og stífleika.
- Góður svefn – Reglulegur svefntími, róandi kvöldrútína og forðast skjánotkun fyrir svefn.
- Streitustjórnun – Hugleiðsla, djúpöndun og slökunaræfingar geta minnkað einkenni.
- Hollt mataræði – Prófa að forðast sykur og unnin matvæli, borða fjölbreytt og næringarríkt.
- Hlusta á líkamann – Hvíla sig þegar þörf er á, forðast of mikið álag.
- Stuðningur og fræðsla – Tala við aðra með vefjagigt, leita sér fræðslu og hvatningar.
Sambland af þessum aðferðum getur hjálpað til við að draga úr verkjum, þreytu og bæta líðan
Hverjar eru horfurnar?
Horfurnar við vefjagigt eru mismunandi eftir einstaklingum, en sjúkdómurinn er langvinnur og ekki læknanlegur. Hins vegar geta einkenni batnað með réttri meðferð og lífsstílsbreytingum.
- Vefjagigt er langvinnur og ekki læknanlegur sjúkdómur.
- Einkenni eru sveiflukennd – stundum betri dagar, stundum verri.
- Meðferð getur dregið úr einkennum – hreyfing, streitustjórnun og lyf geta hjálpað.
- Vefjagigt er ekki lífshættuleg en getur haft mikil áhrif á lífsgæði.
- Sumir upplifa mikinn bata – með sjálfsumönnun, réttum lyfjum og stuðningi.
Þó að vefjagigt sé langvinn, þá geta flestir lært að lifa með henni og haldið einkennum í skefjum.
Gigtarfélag Íslands
Gigtarfélag Íslands eru félagasamtök sem starfa í þágu gigtarsjúklinga og aðstandenda þeirra.
Með því að gerast félagi í Gigtarfélagi Íslands færð þú aðgang að fjölbreyttri þjónustu; líkamsrækt og þjálfun, félagsstarfi og fróðleik. Vefsíða samtakanna er www.gigt.is. Síminn er 530 3600 og netfang: gigt@gigt.is
