Kalk

Steinefni og snefilefni

  • Kalk

Kalk er uppistöðuefni beina og tanna en 99% af kalki líkamans er að finna í beinum og tönnum.

Heiti
Kalk, calcium. 

Uppspretta
Mjólk, mjólkurvörur og grænt grænmeti.

Verkun

  • Kalk er nauðsynlegt fyrir eðlilega starfsemi taugakerfisins, samdráttarhæfni vöðva og eðlilegan blóðþrýsting. 
  • Kalk er uppistöðuefni beina og tanna.


Notkun - verkun

  • Við kalkskorti og beinþynningu. 
  • Til að fyrirbyggja beinþynningu, t.d. hjá konum eftir tíðahvörf.


Ráðlagðir dagskammtar
Ráðlagðir dagskammtar (RDS/Recommended Intake, RI) eru dagleg meðalneyslanæringarefna sem nægir til að mæta þörfum nær allra (venjulega 97,5%) einstaklinga á ákveðnu aldursskeiði meðal almennings. RDS er venjulega notað til að skipuleggja mataræði fyrir hópa fólks og einstaklinga. Einnig er hægt að nota RDS sem ráðleggingar um dagleganeyslu fyrir einstaklinga.

Ungbörn 0-6 mán 120mg1
Ungbörn 7-11 mánaða 310mg3
Börn 1-3 ára 450mg
Börn 4-10 ára 800mg
Konur 11-17 ára 1150mg
Konur 18-24 ára 1000mg
Konur 25->70 ára 950mg 
Á meðgöngu 950mg
Með barn á brjósti 950mg
Karlar 11-17 ára 900mg4
Karlar 18-24 ára 1000mg
Karlar 25->70 ára  950mg

mg = milligrömm

  • 1 Ákjósanleg næring fyrir ungbörn fyrstu sex mánuði ævinnar er brjóstagjöf eingöngu. Nægjanleg neysla (AI) fyrir ungbörn 0-6 mánaða miðast við áætlaða neyslu úr móðurmjólk.
  • 3 Nægjanleg neysla (AI), framreiknuð frá gildi fyrir 0-6 mánaða ungbörn.
  • 4 Meðaltal fyrir stúlkur og drengi á aldrinum 11–17 ára.

Frásog kalks úr meltingarvegi minnkar með aldrinum og eldra fólk dregur líka oft úr neyslu kalkríkrar fæðu. Það er því eldra fólki þýðingarmikið að taka daglega inn kalk. Fólk með ofnæmi fyrir mjólkursykri (laktósa) þarf líka að gæta þess að neyta nægilegs magns af kalkviðbæti.

Kalkskortur

  • Kalkskortur getur leitt til óeðlilegs beinvaxtar hjá börnum. 
  • Hjá fullorðnum leiðir kalkskortur til beinþynningar.


Kalkeitrun
Umfram kalk í líkamanum skilst yfirleitt út með þvagi en sé mikils kalks neytt getur orðið kristallamyndun í þvagi (öðru nafni nýrnasteinar).

Aukaverkanir
Engar þekktar ef farið er eftir ráðlögðum dagskömmtum.

Milliverkanir
Skortur á D-vítamíni getur leitt til skorts á kalki af því að D-vítamín eykur nýtingu kalks í líkamanum, sömuleiðis getur yfirmagn D-vítamíns í líkamanum valdið kalkeitrun.

Frábendingar
Engar þekktar.

Heimildir

Ráðlagðir dagskammtar og nægjanleg neysla af vítamínum og steinefnum 2024.
www.landlaeknir.is. Uppfært í júní 2025.

H. R. Jóhannesson, S. Ó. Ólafsson. Bætiefnabókin, Handbók um vítamín, steinefni og fæðubótarefni. 1995 Mál og menning, Reykjavík. Bls. 74-75.

R. Marcus. Agents affecting calcification and bone turnover. Goodman & Gilman´s The pharmacological basis of therapeutics 9th edition. 1996 McGraw-Hill, New York. Bls. 1519-1524.

Anna Elín Kjartansdóttir, Valdís Beck og Þóra Jónsdóttir, lyfjafræðingar.