Mangan
Mangan er lífsnauðsynlegt efni og er því ætíð til staðar í líkamanum. Mangan er aðallega geymt í orkukornum í líkamsfrumunum.
Heiti
Mangan, manganese. Manganviðbætur eru annað hvort manganglúkónat eða mangansúlfónatsölt.
Uppspretta
Óunnið korn og hnetur, kjöt, skelfiskur og mjólk.
Verkun
Mangan er hjálparefni fyrir ensím en þau stuðla að samtengingu kólesteróls og fitusýra í líkamanum.
Notkun - verkun
- Virðist nauðsynlegt til eðlilegrar æxlunar hjá dýrum.
- Áhrif á myndun taugaboðefnisins dópamíns í heila.
Ráðlagðir dagskammtar
Ráðlagðir dagskammtar (RDS/Recommended Intake, RI) eru dagleg meðalneyslanæringarefna sem nægir til að mæta þörfum nær allra (venjulega 97,5%) einstaklinga á ákveðnu aldursskeiði meðal almennings. RDS er venjulega notað til að skipuleggja mataræði fyrir hópa fólks og einstaklinga. Einnig er hægt að nota RDS sem ráðleggingar um dagleganeyslu fyrir einstaklinga.
| Ungabörn <6 mán | 12 µg |
| Ungabörn 7-11 mán | 0,02-0,5 µg* |
| Börn 1-3 ára | 0,5 µg |
| Börn 4-6 ára | 1,0 µg |
| Börn 7-10 ára | 1,5 µg |
| Konur 11-14 ára | 2,0 µg |
| Konur 15->70 ára | 3,0 µg |
| Á meðgöngu | 3,0 µg |
| Með barn á brjósti | 3,0 µg |
| Karlar 11-14 ára | 2,0 µg |
| Karlar 15-17 ára | 2,5 µg |
| Karlar 18->70 ára | 3,0 µg |
*Bilið byggir á framreikningi frá gildum fyrir 0-6 mánaða ungbörn og fullorðna ásamt meðaltali á mati á neyslu.
Manganskortur
Skortseinkenni í mönnum eru óþekkt en hjá dýrum koma þau fram í minnkaðri blóðstorknun og hár- og naglavöxtur stöðvast. Mangan virðist hafa áhrif á taugakerfið því að tilraunadýr er skortir mangan fá krampa sem minnir á flogaveiki.
Manganeitrun
- Skammtar allt að 10 mg virðast vera hættulitlir.
- Mangan sem við fáum úr fæðu fylgja óverulegar eiturverkanir.
- Mangan í andrúmslofti getur valdið geðrænum eiturverkunum, svokölluðu manganbrjálæði.
Aukaverkanir
Óþekktar fyrir utan eiturverkanir.
Milliverkanir
Sýrubindandi lyf, trefjar og til að mynda sútunarefni (sem er í tei) draga úr frásogi mangans frá meltingarvegi. Gæti milliverkað við lyf sem hafa áhrif á boðefnið dópamín en það eru sum geðlyf og lyf við parkinsonssjúkdóm.
Frábendingar
Engar þekktar.
Heimildir
Ráðlagðir dagskammtar og nægjanleg neysla af vítamínum og steinefnum 2024.
www.landlaeknir.is . Uppfært í júní 2025.