Selen

Steinefni og snefilefni

  • Selen

Áður fyrr var talið að selen væri stórhættulegt og eitrað efni sem ylli krabbameini. Núna er vitað að selen verndar líkamann. Selen finnst í öllum vefjum líkamans en er mest í nýrum, lifur og kirtlum.

Heiti 
Selen

Uppspretta
Fiskur, korn, sellerí, spergilkál, sveppir, eggjarauða og hvítlaukur.

Verkun

  • Sindurvari og þar af leiðandi vörn gegn krabbameini og ýmsum hjarta- og æðasjúkdómum. 
  • Rannsóknir á virkni og öryggi selens stangast á eða að þær eru ekki nægilega miklar til þess að hægt sé að draga ályktanir af niðurstöðum þeirra.

Notkun - verkun

  • Sindurvari. 
  • Skapbætandi. 
  • Við ýmsum húðvandamálum eins og bólum og hrukkum. 
  • Til að örva ónæmiskerfið. 
  • Í hársápu við flösu.

Ráðlagðir dagskammtar
Ráðlagðir dagskammtar (RDS/Recommended Intake, RI) eru dagleg meðalneyslanæringarefna sem nægir til að mæta þörfum nær allra (venjulega 97,5%) einstaklinga á ákveðnu aldursskeiði meðal almennings. RDS er venjulega notað til að skipuleggja mataræði fyrir hópa fólks og einstaklinga. Einnig er hægt að nota RDS sem ráðleggingar um dagleganeyslu fyrir einstaklinga.

Ungbörn < 6 mán10 mcg
Ungbörn 7-11 mán 20 mcg*
Börn 1-3 ára 20 mcg
Börn 4-6 ára 25 mcg
Börn 7-10 ára 40 mcg
Karlar 11-14 ára 65 mcg
Karlar 15-17 ára 85 mcg
Karlar 18-70 ára 90 mcg 
Karlar >70 ára 85 mcg
Konur 11-14 ára 60 mcg
Konur 15-17 ára 70 mcg
Konur 18->70 ára 75 mcg
Konur á meðgöngu 90 mcg
Konur með barn á brjósti 85 mcg

mcg = míkrógrömm (µg)
*Framreiknað frá gildi fyrir 0-6 mánaða ungbörn

Selenskortur
Helstu einkenni selenskorts eru hárlos, vöðvaverkir og truflanir í æðakerfi. Alvarlegur skortur eykur hættu á lifrarsjúkdómum, hjartasjúkdómum og krabbameini.

Seleneitrun
Eiturverkanir selens eru fátíðar en þær helstu eru:

  • sterk lykt frá vitum,
  • svartar neglur,
  • járnbragð í munni,
  • ógleði.

Aukaverkanir
Engar þekktar ef farið er eftir ráðlögðum dagskömmtum.

Milliverkanir
Stórir skammtar af C-vítamíni draga úr frásogi og nýtingu á seleni.

Frábendingar
Engar þekktar.

Heimildir

Ráðlagðir dagskammtar og nægjanleg neysla af vítamínum og steinefnum 2024.
www.landlaeknir.is . Uppfært í júní 2025.

H. R. Jóhannesson, S. Ó. Ólafsson. Bætiefnabókin, Handbók um vítamín, steinefni og fæðubótarefni. 1995 Mál og menning, Reykjavík. 82-83. 

R. Marcus, A. M. Coulson. The Vitamins, Introduction. Goodman & Gilman´s The pharmacological basis of therapeutics 9th edition. 1996 McGraw-Hill, New York. Bls. 1549.

A. Peirce. Practical Guide to Natural Medicines. 1999, A Stonesong Press Book William Morrow and Company INC, New York. Bls. 586-588.

Anna Elín Kjartansdóttir, Valdís Beck og Þóra Jónsdóttir, lyfjafræðingar.

(Ráðlagðir dagskammtar uppfærðir í febrúar 2014 skv. leiðbeiningum frá Embætti landlæknis; Jóna Valdís Ólafsdóttir, lyfjafræðingur).