Sínk

Steinefni og snefilefni

  • Sink

Sínk er snefilefni og er nauðsynlegt mörgum ensímum til að geta starfað eðlilega. Engir geymslustaðir virðast vera fyrir sínk í líkamanum, þess vegna þarf það að berast reglulega með fæðu eða vera tekið inn sem fæðubótarefni.

Heiti
Zínk, sínk.

Uppspretta
Korn, lifur, kjöt, fiskur, hnetur og ostrur.

Verkun

  • Nauðsynlegt til að viðhalda eðlilegri sjón og dregur úr hættu á sjúkdómnum sjóndílsrýrnun (macular degeneration) en hann veldur blindu hjá eldra fólki. 
  • Nauðsynlegt til að viðhalda eðlilegu ónæmiskerfi. 
  • Tekur þátt í kjarnsýruframleiðslu (DNA og RNA).

Með hliðsjón af fjölda vel útfærðra tilrauna með sínk virðist það vera tiltölulega áhrifaríkt og öruggt að því tilskildu að það sé notað í því magni sem mælt er með.

Notkun - verkun

  • Viðheldur eðlilegri sjón. 
  • Fyrirbyggir kvef, húðsjúkdóma, ófrjósemi, alkóhólisma og magasár. 
  • Virkjar heilann (increase brain-power). 
  • Dregur úr matarlyst. 
  • Hreinsar lifrina. 
  • Sindurvari. 
  • Dregur úr lykt- og bragðtruflunum hjá eldra fólki. 
  • Hraðar græðslu sára.

Ráðlagðir dagskammtar
Ráðlagðir dagskammtar (RDS/Recommended Intake, RI) eru dagleg meðalneyslanæringarefna sem nægir til að mæta þörfum nær allra (venjulega 97,5%) einstaklinga á ákveðnu aldursskeiði meðal almennings. RDS er venjulega notað til að skipuleggja mataræði fyrir hópa fólks og einstaklinga. Einnig er hægt að nota RDS sem ráðleggingar um dagleganeyslu fyrir einstaklinga.

Ungbörn < 6 mán   ---
Ungbörn 7-11 mánaða 3 mg
Börn 1-3 ára 4,5 mg
Börn 4-6 ára 5,8 mg
Börn 7-10 ára 7,7 mg
Karlar 11-14 ára 11,1 mg
Karlar 15-17 ára 14,0 mg
Karlar 18-50 ára 12,7 mg
Karlar 51-70 ára 12,4 mg 
Karlar >70 ára 12,1  mg
Konur 11-14 ára 10,8 mg
Konur 15-17 ára 12,2 mg
Konur 18-50 ára 9,7 mg
Konur 51-70 ára 9,3 mg
 Konur >70 ára 9,3 mg
Konur á meðgöngu 11,3 mg
Konur með barn á brjósti 12,6 mg

*mg = milligrömm

Þeim sem neyta jurtafæðu er ráðlagt að neyta 25-30% meira af sínki.

Sínkskortur
Skortur á sínki er fátíður en getur gert vart við sig hjá sjúklingum sem fá næringu í æð. Eldra fólki er hættara við sínkskorti, bæði er að það neytir síður sínkríkrar fæðu og hæfileikar líkamans til að frásoga sínk fara þverrandi með aldrinum.
Skortur á sínki kemur fram í:

  • minni matarlyst,
  • lélegri starfsemi kynkirtla,
  • hægari græðslu á sárum,
  • óeðlilegu bragð-, sjón- og lyktarskyni.

Sínkeitrun
Einkenni frá meltingarvegi eru ógleði, uppköst og niðurgangur. Lækkun á HDL-kólesteróli (góðu kólesteróli) ef of stórir skammtar eru teknir af sínki.

Aukaverkanir
Mjög sjaldgæfar ef teknir eru ráðlagðir dagskammtar af sínki.

Milliverkanir

  • Stórir skammtar af sínki geta valdið skorti á kopar og öfugt því að sínk og kopar keppast um frásog frá meltingarvegi.
  • Járn og kalk geta dregið úr frásogi sínks.
  • Þvagræsilyf auka útskilnað á sínki úr líkamanum.
  • Sínk getur minnkað frásog tetrasýklínsambanda (sem eru sýklalyf).


Frábendingar
Engar þekktar.

Heimildir

Ráðlagðir dagskammtar og nægjanleg neysla af vítamínum og steinefnum 2024.
www.landlaeknir.is . Uppfært í júní 2025.

H. R. Jóhannesson, S. Ó. Ólafsson. Bætiefnabókin, Handbók um vítamín, steinefni og fæðubótarefni. 1995 Mál og menning, Reykjavík. Bls. 77-78.
R. Marcus, A. M. Coulson. The Vitamins, Introduction. Goodman & Gilman´s The pharmacological basis of therapeutics 9th edition. 1996 McGraw-Hill, New York. Bls. 1549.
A.Peirce. Practical Guide to Natural Medicines. 1999, A Stonesong Press Book William Morrow and Company INC, New York. Bls. 696-697.

Anna Elín Kjartansdóttir, Valdís Beck og Þóra Jónsdóttir, lyfjafræðingar.

(Ráðlagðir dagskammtar uppfærðir í febrúar 2014 skv. leiðbeiningum frá Embætti landlæknis; Jóna Valdís Ólafsdóttir, lyfjafræðingur).