Prima CRP sýkingarpróf | sjálfspróf

Almenn fræðsla Taktu prófið

CRP gildi í blóði er lágt við veirusýkingu og hátt við bakteríusýkingu. Að fylgjast með CRP gildi hjálpar til við greiningu sýkingar og mat á árangri meðferðar.

C-VIÐBRAGÐSNÆMT PRÓTÍN
C-viðbragðsnæmt prótín (CRP) er bráðaprótín sem er aðallega framleitt í lifrinni og geta meiðsli, sýkingar og bólgur aukið styrk þess. Þó svo að CRP sé ekki beinlínis merki um tiltekna röskun er það nú notað sem almenn greiningarvísbending um sýkingu og bólgu og til að fylgjast með viðbrögðum sjúklinga við meðferð og bata eftir aðgerð.

CRP gildi í blóði eru há við bakteríusýkingar og lág við veirusýkingar. Af þessum sökum getur skammtur af C-viðbragðsnæmu prótíni verið gagnlegur til að skilgreina uppruna bólguástands. Að fylgjast með CRP-stigum hjálpar til við að skilgreina árangur meðferðar og meta bataferli sjúklings. CRP-gildi í blóði nær hámarksstyrk 24 til 48 klukkustundum eftir að fyrstu einkenni sýkingar/bólgu koma fram og byrja síðan að lækka eftir því sem sýkingin hverfur eða bólgan hjaðnar. C-REACTIVE PROTEIN TEST veitir hálf-megindlegt mat á CRP-gildi í blóði sem hjálpar til við meðferðargreiningu og eftirlit.

MEGINREGLA PRÓFSINS
C-REACTIVE PROTEIN TEST er hröð ónæmis litritunargreining C-viðbragðsnæms prótíns í blóðsýnum úr mönnum. Það notar sérstök gullblendin einstofna mótefni sem eru felld inn í viðbragðsnæmu ræmuna.

 

FRAMKVÆMD PRÓFSINS

1. Þvoið hendur með sápu og volgu vatni, skolið með hreinu vatni og látið þorna. Athugið: Notkun heits vatns auðveldar söfnun háræðablóðs þar sem það veldur æðavíkkun.
   
   
2. Takið til efnið sem þarf á eftirfarandi hátt: opnið álpokann, takið aðeins próftækið út og fargið þurrkefnispakkanum. Opnið plastpakkann sem inniheldur pípettuna. Opnið hettuglasið með því að skrúfa hvítu hettuna af og gangið úr skugga um að hún detti ekki til jarðar. –mynd A
   
   
3. Snúið hlífðarhettunni varlega á dauðhreinsaða blóðhnífnum 360 gráður án þess að toga í hana, dragið síðan út og fargið hettunni. –mynd B
   
   
4. Nuddið varlega fingurinn sem valinn er fyrir stunguna (mælt er með hlið baugfingurs). Mikilvægt er að nuddað sé frá lófa til fingurgóms, til að bæta blóðflæði. Ýtið opna enda blóðhnífsins (hliðina sem lokið var dregið af), upp að fingurgómnum –mynd C. Oddur blóðhnífsins dregst sjálfkrafa inn eftir notkun. Ef blóðhnífurinn virkar ekki rétt skal farga honum og nota þann seinni sem fylgir. Ef ekki er þörf á að nota seinni blóðhnífinn er hægt að farga honum án sérstakra varúðarráðstafana.
   
   
5. Haldið hendinni niður og nuddið fingurinn þar til stór blóðdropi myndast. Mikilvægt er að nudda frá lófa til fingurgóms, til að bæta blóðflæði. –mynd D
   
   
6. Takið pípettuna án þess að ýta á enda hennar. Lagðar eru til tvær sýnatökuaðferðir: –mynd E1: Haldið pípettunni láréttri án þess að ýta á enda hennar og setjið hana í snertingu við blóðdropa, hann fer inn í pípettuna með háræðakrafti. Færið pípettuna í burtu þegar svörtu línunni er náð. Ef það er ekki nóg blóð skal halda áfram að nudda fingurinn þar til svörtu línunni er náð. –mynd E2: setjið pípettuna á hreint, flatt yfirborð með oddinn út af yfirborðinu, setjið síðan blóðdropa í snertingu við pípettuna, hann fer inn með háræðakrafti. Ef ekki er nóg blóð skal halda áfram að nudda fingurinn þar til blóðið hefur náð svörtu línunni. Forðist eins og hægt er að færa enda pípettunnar stöðugt frá fingrinum til að koma í veg fyrir myndun loftbóla.
   
   
7. Setjið blóðið sem safnað var með pípettunni í hettuglasið sem áður var opnað. Ýtið á pípettuendann 2 eða 3 sinnum til að tryggja að allt blóðið hafi farið í þynningarlausnina. Setjið skrúfhettuna aftur á hettuglasið og blandið vel saman í að minnsta kosti 10 sekúndur. –mynd F
   
   
8. Skrúfið bláu hettuna af hettuglasinu með dropateljaranum (skiljið hvítu hettuna eftir vandlega lokaðri). –mynd G. Setjið 3 dropa í brunninn sem sýndur er á tækinu (S). –mynd H
   
   
9. Bíðið í 5 mínútur og lesið síðan niðurstöðurnar eins og tilgreint er.
   
   

TÚLKUN NIÐURSTÖÐU

LESIÐ NIÐURSTÖÐU EFTIR NÁKVÆMLEGA 5 MÍNÚTUR
LESIÐ EKKI NIÐURSTÖÐU EFTIR 6 MÍNÚTUR.
Niðurstöðuna verður að túlka óháð litastyrk af böndunum sem kunna að birtast í lestrarglugganum.

NEIKVÆTT, C-VIÐBRAGÐSNÆMT PRÓTÍN UNDIR 10 MG/L Lituð lína birtist aðeins á stýringarlínusvæðinu við C („Control“) merkið, eins og sýnt er á myndinni til hægri. Þessi niðurstaða gefur til kynna að styrkur CRP sé undir 10 mg/L og bendir til þess að ekki sé um sýkingu og bólgu að ræða.

JÁKVÆTT, C-VIÐBRAGÐSNÆMT PRÓTÍN Á BILINU 10 TIL 40 MG/L Tvær litaðar línur birtast í lestrarglugganum, annað við C („Control“) merkið, hitt við T1 merkið, eins og sýnt er á myndinni til hægri. Ráðlagt er að ráðfæra sig við lækni þar sem CRP gildi milli 10 og 40 mg/L geta tengst veirusýkingu eða upphaf bakteríusýkingar. Bólga (til dæmis) af völdum líkamlegra áverka getur einnig leitt til slíkrar niðurstöðu.

JÁKVÆTT, C-VIÐBRAGÐSNÆMT PRÓTÍN Á BILINU 40 TIL 80 MG/L
Í lestrarglugganum birtast þrjár litaðar línur, ein við C-merkið og tvær aðrar við T1 og T2-merkin, eins og sýnt er á myndinni til hægri. Ráðfærið við lækni þar sem þetta getur tengst veiru- eða bakteríusýkingu eða líkamlegu áfalli.

JÁKVÆTT, CRP (C-VIÐBRAGÐSNÆMT PRÓTÍN) YFIR 80 MG/L Fjórar litaðar línur birtast í lestrarglugganum, ein við C-merkið og þrjár aðrar við T1, T2 og T3 merkin, eins og sýnt er á myndinni til hægri. Hafið samband við lækni þar sem þetta getur tengst bakteríusýkingu eða alvarlegri bólgu.

ATHUGIÐ: Litstyrkur í stýringar- og prófunarlínusvæðum getur verið mismunandi (eins og sýnt er á myndunum). Styrkur línanna skiptir ekki máli; aðeins þarf að huga að tilvist þeirra.

ÓGILD NIÐURSTAÐA
Stýrilínan birtist ekki (engar línur birtast eða ein eða fleiri T-línur birtast án C-línunnar). Ófullnægjandi sýnisrúmmál eða röng aðferð eru líklegustu ástæður fyrir að stýrilínan birtist ekki. Farið yfir aðferðina og endurtakið prófið með nýju prófi.

VARÚÐARRÁÐSTAFNAIR

1. In vitro greiningartæki fyrir einstaklingsnotkun.
2. Lesið þessar notkunarleiðbeiningar vandlega áður prófið er framkvæmt. Prófið er aðeins áreiðanlegt ef öllum leiðbeiningunum er fylgt.
3. Geymið prófið þar sem börn ná ekki til.
4. Notið ekki prófið eftir fyrningardagsetningu, ef pakkningin er skemmd eða ef álpokinn er ekki innsiglaður og heill.
5. Fylgið aðferðinni nákvæmlega, notið aðeins tilgreint magn af blóði og þynningarefni.
6. Notið C-REACTIVE PROTEIN TEST tækið strax eftir að það hefur verið tekið úr álpokanum.
7. Til að viðhalda réttri prófunarvirkni skal geyma íhlutina við hitastig á bilinu +4°C til +30°C. Frystið ekki prófið.
8. Notið prófunartæki og blóðhnífa aðeins einu sinni.
9. Prófið er eingöngu til notkunar útvortis. GLEYPIST EKKI.
10. Ekki er mælt með sjálfsprófinu fyrir fólk sem tekur blóðþynningarlyf eða fólk sem þjáist af dreyrasýki.
11. Eftir notkun skal farga öllum íhlutum í samræmi við staðbundna förgunarlöggjöf. Leitið ráða hjá lyfjafræðingi.
12. Ef prófið er framkvæmt á annarri manneskju skal meðhöndla blóðsýnin líkt og þau innihaldi blóðsmitandi efni. Notið einnota hanska við notkun

ALGENGAR SPURNINGAR OG SVÖR

 

1. HVERNIG VIRKAR C-REACTIVE PROTEIN TEST?
   Prófið greinir tilvist CRP í heilblóðsýnum úr mönnum með því að nota sértæk mótefni og kvoðukenndar gullagnir sem eru felldar inn í prófunarræmuna.
2. HVENÆR ER HÆGT AÐ NOTA PRÓFIÐ?
   Nota má C-REACTIVE PROTEIN TEST ef um er að ræða sýkingar- eða bólgueinkenni eins og hita, höfuðverk eða slappleika eða til að fylgjast með bataferli í kjölfar skurðaðgerðar og minniháttar áverka. Prófið er einnig hægt að nota til að fylgjast með árangri meðferðar og hægt er að framkvæma það hvenær sem er dagsins.
3. GETUR NIÐURSTAÐAN VERIÐ RÖNG?
   Niðurstaðan er rétt svo lengi sem leiðbeiningunum er fylgt vandlega og prófið er geymt við þær aðstæður sem taldar eru upp í kaflanum „Varúðarráðstafanir“. Hins vegar getur niðurstaðan ekki verið rétt ef: tækið kemst í snertingu við aðra vökva áður en það er notað, ef magn blóðs og/eða þynningarefnis er ekki nóg, ef fjöldi dropa sem settur er í brunn tækisins er rangur eða ef álestrartíma er ekki fylgt nákvæmlega. Plastpípettan sem fylgir gerir notendum kleift að vera vissir um að þeir hafi safnað réttu magni af blóði.
4. HVERNIG TÚLKA ÉG PRÓFIÐ EF LITUR OG STYRKLEIKI PRÓF- OG STÝRIBANDS ER MISJAFN?
   Litur og styrkleiki línanna skiptir ekki máli fyrir túlkun á niðurstöðunni. Sjá kaflann „Túlkun niðurstöðu“ og myndir til að meta niðurstöðuna rétt.
5. ER NIÐURSTAÐAN ÁREIÐANLEG EF LESIÐ ER EFTIR 6 MÍNÚTUR?
   Nei. Prófið verður að lesa 5 mínútum eftir að aðgerð er lokið og eigi síðar en 6 mínútum frá þessum tíma. Niðurstöður sem lesnar eru eftir 6 mínútur gætu verið rangar.
6. HVAÐ Á ÉG AÐ GERA EF NIÐURSTAÐAN ER JÁKVÆÐ?
   Ef niðurstaðan er jákvæð og CRP er hærra en 10 mg/L skaltu skoða kaflann „Túlkun niðurstöðu“ og hafa samband við lækni eins fljótt og auðið er þar sem sýklalyfjameðferð gæti verið nauðsynleg.
7. HVAÐ SKAL GERA EF NIÐURSTAÐAN ER NEIKVÆÐ?
   Neikvæð niðurstaða þýðir að styrkur CRP er undir 10 mg/L, sem þýðir að það er hvorki veiru- né bakteríusýking í gangi. Ef einkenni eru viðvarandi skal leita til læknis.
8. HVERSU NÁKVÆMT ER C-REACTIVE PROTEIN TEST?
   C-REACTIVE PROTEIN TEST prófið sýndi mikla samsvörun við tilvísunaraðferðir greiningar, með 97% nákvæmni í að greina á milli eðlilegra (< 10 mg/L) og óeðlilegra gilda

HEIMILDIR

1. THOMPSON, D.; MILFORD-WARD, A.; WHICHER, J. T. „The value of acute phase protein measurements in clinical practice“. Annals of clinical biochemistry, 1992, 29.2: 123-131.
2. SHAW, A. C. „Serum C-reactive protein and neopterin concentrations in patients with viral or bacterial infection“. Journal of clinical pathology, 1991, 44.7: 596-599
3. C-reactive protein concentrations as a marker of inflammation or infection for interpreting biomarkers of micronutrient status. Vitamin and Mineral Nutrition Information System. Genf: World Health Organization; 2014 (https://www.who.int/nutrition/publications/micronutrients/indicators_c-reactive_protein/en/)
4. https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/c-reactive-protein-test/about/pac-20385228